بی توجهی به کودکان از شایع ترین موارد کودک آزاری و خشونت نسبت به کودکان است و به اندازه عدم تامین نیاز های اولیه آن ها مانند نیاز به مسکن، پوشاک، تغذیه و بهداشت می تواند آسیب زا باشد چرا که می تواند کودکان را در معرض بحران های روانی، عاطفی و اجتماعی قرار دهد و عواقب طولانی مدتی هم چون پسرفت تحصیلی، افسردگی و اختلالات شخصیت را در پی دارد.
بی توجهی به کودکان عمدتا از سوی پدر و مادر های جوان شکل می گیرد، می تواند به علت اختلالات روانی، بارداری بدون برنامه ریزی، استعمال دخانیات، بیکاری، خشونت خانگی و در موارد خاص، فقر باشد. باید توجه کرد که پیش از متهم کردن والدین به عدم توجه کافی نسبت به فرزندان، ابتدا شرایط و علل این مسئله را بررسی کرد. در این مقاله به بررسی پیامدهای بی توجهی نسبت به کودکان خواهیم پرداخت:
بی توجهی به کودکان توسط والدین چگونه صورت می گیرد؟
توصیف کردن بی توجهی دشوار است. زیرا معیارهای واضح و متقابل فرهنگی برای شیوه های مطلوب فرزندپروری وجود ندارد. با این وجود، بی توجهی و غفلت نسبت به کودکان عموما به عنوان نارسایی و ناتوانی در مراقبت از کودک در برابر صدمات و آسیب های جسمی و روانی تعریف می شود. تحقیقات نشان می دهد بی توجهی نسبت به کودکان در سطوح گسترده، می تواند انواع اختلالات جسمی، سوءاستفاده ها و ناکامی های روانی را با خود به همراه داشته باشد. این بی توجهی ها در دوران بارداری می تواند به علت سوء مصرف مواد مخدر رخ دهد. پس از تولد، بی توجهی به کودکان در قالب عدم تامین امکانات ضروری اولیه مانند تغذیه مناسب، مسکن، پوشاک و بهداشت ظاهر می شود و با بی توجهی نسبت به نیارهای اساسی عاطفی آن ها ادامه می یابد. هم چنین مواردی هم چون: توهین و تهدید کودکان، سلب آرامش و امنیت جسمی و روانی کودکان و قرار دادن آن ها در معرض خشونت و نزاع های والدین، همگی از مصداق های بی توجهی نسبت به کودکان و غفلت از آن هاست.
علت های بی توجهی به کودکان چیست؟
علل بی توجهی نسبت به کودکان پیچیده است و آن را می توان به سه سطح مختلف نسبت داد: عوامل درون فردی، خانوادگی و اجتماعی. مطالعات نشان می دهد که دلایلی هم چون مشکلات و اختلالات روانی والدین، استعمال مواد مخدر، انواع خشونت های خانگی، بیکاری و فقر شدید احتمال بی توجهی و غفلت از کودکان را افزایش می دهد. طبق این پژوهش ها، کودکانی که حاصل بارداری های ناخواسته هستند، در معرض سوءاستفاده و بی توجهی شدیدتری قرار دارند و در نتیجه این موارد، با شرایط نامطلوبی دست و پنجه نرم می کنند.
انواع حالات بی توجهی به کودکان چیست و چگونه رخ می دهد؟
بی توجهی جسمی: بی توجهی جسمی به کودکان به صورت اهمال کاری در تامین نیاز های اساسی کودکان مانند تغذیه، مسکن و پوشاک ظاهر می شود.
بی توجهی پزشکی: بی توجهی پزشکی به معنای عدم موفقیت والدین یا سرپرستان در تامین نیازهای بهداشتی و درمانی کودکان است. مواردی که در این دسته بندی جای می گیرد شامل نظارت بر بهداشت دهان و دندان، استحمام و مراجعه به پزشک در مواقع بروز بیماری و صدمات جسمی است.
بی توجهی عاطفی: بی توجهی عاطفی نسبت به کودکان به معنای عدم مراقبت از سلامت روانی آن ها به هنگام مواجهه با بحران ها و آسیب های روحی و روانی است. هم چنین تنها گذاشتن و رها کردن کودکان و عدم پشتیبانی و حمایت از آن ها، می تواند زمینه ساز آسیب ها و اختلالات جدی باشد.
بی توجهی تحصیلی: فراهم نکردن شرایط لازم و کارآمد به منظور ظهور و پرورش استعدادهای کودکان، مثال هایی از عدم توجه والدین به کودکان در زمینه های تحصیلی و آموزشی است که سبب هدر رفت این استعدادها و محروم ماندن جامعه از حضور نیروهای مولد در جهت پیشرفت و توسعه باشد.
پیامدهای ناشی از بی توجهی به کودکان شامل چه مواردی است؟
اثرات بی توجهی در کودکان بسته به فرد می تواند متفاوت باشد اما به طور کلی بی توجهی نسبت به کودکان در دو سال ابتدایی زندگی در مقایسه با بی توجهی ها و غفلت هایی که ممکن است در دوره های بعدی صورت بگیرد، نتایج تخریبی بیشتری به جای خواهد گذاشت. نوزادان و کودکان نوپایی که از بی توجهی مفرط والدین و مراقبان خود رنج می برند، علاوه بر مشکلات عاطفی و رفتاری، با پیامدهای جسمی نیز روبرو می شوند. بی توجهی به کودکان در سنین پایین باعث تغییرات در سطح ترشح هورمون های استرس مانند کورتیزول می شود و زمینه بروز و ایجاد برخی ناهنجاری ها را در کودکان فراهم می کند و بر سلامت عمومی آن ها اثرات منفی به جای می گذارد.
پژوهش های متخصصان نشان می دهد که بین بی توجهی و الگوهای مختل شده دلبستگی کودکان، رابطه وجود دارد. بدین صورت که اگر والدین نسبت به نیازهای کودکان خود حساسیت لازم را نداشته باشند، ممکن است آن ها دلبستگی نا امنی را تجربه کنند که به ایجاد مشکلات بعدی در زمینه برقراری ارتباط با سایر افراد و ناتوانی در دل بستن به آن ها دامن خواهد زد. علاوه بر تاثیرات زیست شناختی و اجتماعی، این بی توجهی می تواند به توانایی های ذهنی کودکان نیز آسیب وارد کند و آن ها را دچار اضطراب های گوناگون کند. نتایج یک پژوهش نشان می دهد کودکان زیر 18 سال که از سوی والدین شان مورد بی توجهی قرار گرفته اند، سه برابر بیشتر از سایر هم سالان خود در معرض سکته مغزی قرار دارند.
برای جلوگیری و مقابله با بی توجهی به کودکان چه اقداماتی می توان انجام داد؟
با انتخاب یک روش صحیح برای تشخیص علت های بی توجهی به کودکان می توان از ادامه پیدا کردن آن و بروز پیامد های منفی جلوگیری کرد. برنامه ها و نظارت های اولیه در کشورهای توسعه یافته شامل مشاوره های فردی و گروهی، خدمات پشتیبانی اجتماعی و برنامه های آموزش مهارت های رفتاری می باشد که در جهت از بین بردن رفتارهای مشکل ساز والدین و آموزش صحیح و اصولی به آن ها برای تربیت و مراقبت اصولی کودکان است.