شیمی درمانی در کودکان سرطانی chemotherapy in children باعث نابود كردن سلولهاي سرطاني، كند كردن رشد سلول هاي سرطاني وهمچنین متوقف كردن گسترش سلول هاي سرطاني در بدن میشود.
شیمی درمانی در کودکان چيست ؟
شيمي درماني به معناي استفاده از داروهاي ضد سرطان با هدف تخريب هر چه بيشتر سلولهاي تومور همراه با حداقل اثر بر روي سلولهاي سالم است به عبارتي شيمي درماني استفاده از داروهاي كشنده سلول در درمان سرطان است . اين روش يكي از 4 روش رايج درمان سرطان در كنار جراحي ، راديوتراپي و بيوتراپي است.
شیمی درمانی در کودکان
به تنهايي يا همراه با درمان هاي ديگر مي تواند استفاده شود. در بعضي مواقع درمان هاي ديگر كمك مي كند تا شيمي درماني مؤثرتر شود براي مثال ممكن است کودک قبل يا بعد از شيمي درماني، عمل جراحي يا راديو تراپي انجام دهد. شيمي درماني معمولا به صورت خوراكي به شكل قرص يا شربت، داخل وريدي و یا از را ه هاي ديگر انجام مي شود. توالی شيمي درماني درکودک ممكن است هر روز، هر هفته يا هر ماه باشد.
عوارض جانبي شيمي درماني در کودکان
شیمی درمانی در کودکان عوارضی دارد که باید در مورد آن نکاتی را رعایت نمود که در ادامه توضیح داده شده است:
1- كم خوني :
وقتي بدن کودک به اندازه كافي گلبول قرمز نداشته باشد، باعث ايجاد احساس ضعف و خستگي مي شود.
درصورتي كه در حین انجام شیمی درمانی در کودکان، کودک احساس خستگي يا ضعف كند كارهاي زير را انجام دهيد:
- استراحت كافي: هر شب8 ساعت كامل بخوابد. كودك در طول روز خواب هاي كوتاه (كمتر از يك ساعت) داشته باشد. استراحت بيش از حد باعث مي شود بيشتر احساس خستگي كند.
- تغذیه مناسب: از پزشك و پرستار درباره مواد غذايي كه براي كودك مفيد تر است سوال كنيد. اگر كودك به غذاي محتوي آهن نياز داشته باشد گوشت قرمز ، سبزيجات برگ دار مانند كاهو و اسفناج و لوبياي پخته شده بهترين انتخاب هستند. اگر کودک به غذاي پر پروتئين نياز داشته باشد گوشت، كره بادام زميني و تخم مرغ بهترين انتخابها هستند. بهتر است كودك در طول روز آب و يا آبميوه طبيعي بنوشند .
اگر كودك شما مبتلا به كم خوني شود .پزشك يا پرستار از شما ميخواهند كه آزمايش خوني انجام دهيد و براي درمان آن ممكن است نياز باشد از دارو يا تزريق خون استفاده كنيد.
2- يبوست :
وقتي حركات روده ها كمتر از حد طبيعي باشد ،كودك براي اجابت مزاج دچار درد و سختي شود. اگركودك در هنگام انجام شیمی درمانی در کودکان در مدت 2 روز اجابت مزاج نداشته باشد و يا در ناحيه مقعد دچار درد شديد به پزشك يا پرستاركودك اطلاع دهيد.
موارد زير را رعايت كنيد :
– كودك غذاهاي با فيبر زياد مانند نان کامل با سبوس، میوه و سبزی ميل كند. به كودك مايعات فراوان مانند آب، آب میوه و مایعات گرم مانند چای بدهيد. همچنین سعی کنید کودک در طول روز فعالیت داشته باشد.
3-خستگي بيش از حد :
شیمی درمانی در کودکان ممكن است كودك را خسته كند. مواردي مانند كم خوني كه تعداد گلبول هاي قرمز خون كم ميشود، شروع افسردگي، درد، گرفتن داروهاي اصلي يا مشكلات خواب مي تواند همچنين باعث ايجاد خستگي شود. برای رفع این مشکل درانجام كارهاي روزانه به كودك كمك كنيد، كودك بايد تغذیه خوبی داشته باشد، براي حفظ نيرو كودك به غير از سه وعده اصلي 6-5 وعده غذايي كوچك و مورد علاقه كودك به وي بدهيد، كودك بايد در طول روز مايعات بيشتري بنوشد.
4- تغييرات ذائقه :
- براي خوردن غذا زمان مشخضی را تعیین کنید: بهتر است كودك سرساعت مقدار كمي غدا بخورد. بجاي سه وعده غذا روزانه 6-5 وعده غذابا حجم كمتر داده شود . كودك معمولا براي خوردن غذاهاي جديد علاقه نشان مي دهد. بهتر است كودك غذاي خود را در كنار خانواده يا دوستان ميل كند .
- مايعات بنوشيد : از مواد غذايي كه بلعيدن آن راحت است مانند سوپ استفاده شود. قبل از غذا يا حین غذا خوردن از نوشیدن مایعات استفاده نشود.
5- اسهال :
به حركات بيش از اندازه طبيعي روده ها و دفع مدفوع به شكل نرم يا آبكي ، اسهال مي گويند .
در حین شیمی درمانی در کودکان اگركودك علائمی همچون احساس سرگيجه، تب بالاي 38 درجه سانتي گراد و اسهال و دل پيچه بيشتر از يك روز را داشت با پزشك يا پرستار تماس بگيريد.
همچنین نکات زیر را رعیت کنید»
- وعده هاي غذايي با حجم كم به كودك بدهيد تا راحت تر هضم شود.
- غذاهايي مانند موز ، آب سيب ، برنج سفيد و نان تست راحت تر هضم مي شوند.
- درروز مايعات بيشتري به كودك بدهيد. نوشيدن مايعات زياد ، اسهال را متوقف نميكند بلكه كمك ميكند تا مايعات از دست رفته جايگزين شود.
- به غير از سه وعده اصلي6 -5 وعده غذايي كوچك در طول روز ميل كند.
همچنین از خوردن مواد غذايي زير پرهيز كنيد :
بعضي مواد غذايي مانند شیر و پنیر و خامه اسهال شديدتري ايجاد مي كنند . همچنین از غذاهاي ادويه دار، سرخ شده و برياني، غذاهاي با فيبر بالا مانند نان سبوس دار ، غلات و حبوبات، ميوه ها و سيزيجات خام، نوشيدني هاي حاوي كافئين مانند نوشابه ، قهوه و چاي سياه پرهيز كنيد.
6-عفونت
در صورت بروز مشكلات زير فورا با پزشک تماس بگيريد :
- لرز – سردرد شديد
- سرفه يا گلو درد – درد گوش
- تب بالاي 38 درجه سانتي گراد
- ادرار تيره يا خوني – درد يا سفتي گردن
- درد يا سوزش هنگام ادرار كردن
- وجود زخم يا دانه هاي سفيد در دهان يا روي زبان
- ورم يا قرمزي هر قسمت بدن
قبل از مصرف هر نوع دارو با پزشك يا پرستاركودك مشورت كنيد.
قبل از تزريق هرگونه دارو يا واكسن با پزشك يا پرستاركودك مشورت كنيد .
برای كاهش احتمال عفونت دستان كودك را قبل از غذا خوردن، بعد از دسشویی رفتن و همچنین بعد از رفتن به مكان هاي عمومي خوب بشوييد. افرادي كه مسئول مراقبت از كودك هستند نيز بايد دست هاي خود را با آب و صابون بشويند .
کودک از افرادي كه بيمار يا سرماخورده هستند دور بماند. تا جايي كه مي توانيد كودك را به جاهاي پرجمعيت نبريد. ميوه ها و سبزيجات خام را خوب بشویید. مراقب باشيدكودك زخمي نشود.
اگر در ناحيه مقعد زخم يا خونريزي دارد به پرستار اطلاع دهيد.
7-ريزش مو :
شيمي درماني به سلول هاي سازنده مو صدمه مي زند. اين به معني است كه موهاي رو سر و جاهاي ديگر بدن کودک خواهد ريخت.
3-2هفته بعد از شروع شيمي درماني کودک موها شروع به ريزش مي كند .
قبل از اينكه موهاي كودك بريزد بهتر است نکات زیر رعایت شود:
- با موهاي كودك به ملايمت رفتار كنيد.
- موهاي كودك با شامپوي ملايم شسته شود .
- موها را كوتاه كنيد .
- كلاه گيس ، روسري يا كلاه مي توانيد استفاده كنيد.
- موها را با حوله نرم و با نوازش خشك كنيد .
- كلاه گيس را زماني كه كودك شمامو دارد بخريد تا – رنگ آن را با موهاي طبيعي تطبيق دهيد.
بعد از اينكه موهاي كودك پس از شیمی درمانی در کودکان ريخت نکات زیر رعایت شود:
- مي توانيد هنگام شيمي درماني از كمپرس سرد روي سر كودك استفاده كنيد .
- وقتي كودك از خانه بيرون مي رود از ضد آفتاب يا كلاه استفاده كنيد .
- سر كودك را از سرما محافظت كنيد .كلاه يا روسري بپوشانيد.
- سر را از تابش آفتاب محافظت كنيد.
8- تغييرات دهان و گلو :
در صورت بروز علائم زير با پزشك يا پرستار كودك تماس بگيريد :
- وجود دانه هاي سفيد رنگ در دهان
- درد هنگام خوردن غذاهاي جامد
- -تغييرات چشايي و بويايي
- خشكي دهان
- زخم روي لب يا دردهان
- درد هنگام خوردن غذاهاي سرد يا گرم
براي بهبود مشکلات دهان در حین شیمی درمانی در کودکان لازم است دهان را با احتياط تميز كنيد، زبان و دندان هاي كودك را بعد از هر وعده غذايي و قبل از خواب مسواك كنيد، از مسواك نرم استفاده كنيد، از خمير دندان يا ژلي استفاده كنيد كه حاوي فلورايد و جوش شيرين باشد، دهان و لب هاي كودك را مرطوب نگه داريد، مايعات را با ني بنوشد، غذاهايي را انتخاب كنيد كه نرم ، آب دار و به راحتي قابل بلع باشد، وقتي دهان زخم است سعي كنيد از حبوبات پخته شده ، سبزيجات پخته و تخم مرغ پخته استفاده كنيد .
همچنین کودک غذاهاي تند نخورد و از غذاهاي حاوي شكر مانند شكلات و مايعات شيرين پرهيز شود.
9- تهوع و استفراغ :
تهوع احساس ناراحتي در معده است درست زماني كه احساس بالا آوردن داريد و استفراغ وقتي شما غذايي كه خورده ايد را بالا مي آوريد.
اكثر اوقات وقتي كه داروي شيمي درماني تزريق نميكنيد ، اين حالت بهتر خواهد شد .
براي اينكه در حین شیمی درمانی در کودکان كودك احساس بهتري داشته باشد موارد زير را رعايت كنيد:
اگر داروي ضد تهوع استفاده كنيد با پزشك و پرستاركودك در مورد مصرف صحيح دارو مشورت كنيد . حتي زماني كه كودك شما احساس بهتري دارد ، داروهاي اوراقطع نكنيد . اگر مصرف دارو موثر نبود با پزشك يا پرستاركودك تماس بگيريد .
همچنین از دادن غذاهاي چرب ، شور ، سرخ شده، شيرين و تند ، به آنها پرهيز كنيد .
اگر نوشيدن يك ليوان آب براي كودك سخت است ، بهتر است در طول روز جرعه جرعه آب بنوشيد.
بجاي سه وعده غذاي پرحجم ، سعي كنيد در طول روز 6-5 وعده غذايي سبك به كودك بدهيد.
- روزهايي كه كودك تحت درمان هست حداقل يك ساعت بعد از شيمي درماني به كودك غذا ندهيد.
10- تغييرات عصبي :
درصورت بروز مشكلات زير با پزشك يا پرستار تماس بگيريد:
- گز گز شدن ، سوزش و يا احساس ضعف در پاها
- احساس درد در هنگام راه رفتن
- مشكلات حركتي
- عدم تعادل و احساس سرگيجه
- لرزش پا
- مشكل در هل دادن يا گرفتن چيزي
- خواب رفتگي دست و پا
موارد زیر را رعایت کنید:
- هر روز پاهاي كودك را از نظر بريدگي كنترل كنيد .
- قسمت هايي كه قابل ديدن نيست، اين قسمت ها را كنترل كنيد .
- براي جلوگيري از زمين خوردن فرش را از مسير كودك برداريد.
همانگونه که بیان شد نگهداری و مراقبت از کودکان تحت درمان با شیمی درمانی برای بسیاری از والدین امری پرچالش و نگران کننده است و ضروری است برای ایجاد شرایط مناسب و استفاده از روش های صحیح در مراقبت از این کودکان از پرستاران حرفه ای استفاده گردد. شرکت مراقبتی پرستار آراد با کادری متخصص و حرفه ای درامر مراقبت از کودک تحت درمان شیمی درمانی آماده ارائه خدمات شبانه روزی به خانواده های گرامی می باشد.